Як хонаводаи паноҳҷӯи афғон дар Тоҷикистон аз эҳтимоли ихроҷ шудан ба Афғонистони зери дасти Толибон нигаронанд. Мақомоти тоҷик онҳоро барои зиндагӣ дар шаҳри Душанбе аз санади паноҳандагӣ маҳрум кардаанд.
Абдулмуталлиб Башардуст, мансабдори ҳукумати пешини Афғонистон буд. Ӯ дар кишвараш ба ҳайси додситон кор мекард. Падарашро куштанд ва баъди таҳдид ба ҷони худу хонаводааш тасмим гирифт фирор кунад. Соли 2009 бо 4 фарзанд аз Кобул ба Душанбе омад. Фарзанди панҷумаш дар Тоҷикистон таваллуд шуд.
Ҳоло ин паноҳандаи афғонро дар Тоҷикистон аз ҳаққи паноҳандагӣ маҳрум карданд. Сабаб ҳам ин будааст, ки Абдулмуталлиб бо хонаводааш бе иҷоза аз шаҳри Ваҳдат ба Душанбе кучид.
Ин паноҳандаи афғон мегӯяд, 9 сол дар Ваҳдат зиндагӣ кард ва азоб кашид. Барои оилаи вай пайдо кардани кору даромад дар Душанбе осонтар будааст. “Фарзандон аз субҳ соати 6 то 10 бегоҳ дар Душанбе кор мекарданд. Фақат барои хоб бояд ба Ваҳдат мерафтанд. Ҳамон пулеро, ки ба даст меорем дар роҳкиро сарф кунем ё пули иҷораи хонаро диҳем? Намешуд”- афзуд вай.
Абдулмуталлиб Башардусти 65 сола хатмкардаи факултаи ҳуқуқшиносии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон аст. Фарзандонаш ҳам бахши муносибатҳои байналмилалии ҳамин донишгоҳро хатм карданд. Вай як муддат дар сафорати Афғонистон кор кардааст ва ҳоло бекор аст.
Масъуд Абдулмуталлиб, писари ӯ мегӯяд, вазъи зиндагии онҳо душвор аст. “Мехоҳам инҷо кор кунам ва ба падару модар кумак расонам. Лекин вақте ман муроҷиат мекунам ба ман мегуянд, ҳуҷҷат биёр. Ба Созмони UNHCR меравам, мегуям, кумак кунед, бо ман гап намезананд”
Ҳуқуқшиносон мегӯянд, тибқи қоида, паноҳанда бояд дар ҷойи муайянкардаи ҳукумат зиндагӣ кунад. Ба гуфтаи онҳо мушкили хонаводаи паноҳандаи афғон танҳо дар ҳоле метавонад ҳал шавад, ки агар ҳукумати Тоҷикистон барояшон шаҳрвандӣ диҳад. Аммо зоҳиран ин кор ҳам имконпазир нест.
Дилшод Ҷӯраев, ҳуқуқшиноси тоҷик мегӯяд: “Шаҳрвандони Ҷумҳурии исломии Афғонстон танҳо дар ҳолате метавонистанд шаҳрвандии Тоҷикистонро бигиранд, ки агар байни мову Афғонистон шартнома дар бораи душаҳрвандӣ мебуд. Шаҳрвандони Афғонистон танҳо пас аз даст кашидан аз шаҳрвандии худашон метавонанд, барои дарёфти шаҳрвандии Тоҷикистон дархост пешниҳод намоянд.”
Абдулмуталлиб ягона паноҳандаи афғонистонӣ нест, ки дар Тоҷикистон дар ҳоли бесарнавиштӣ ба сар мебарад. Маҳрумият аз корти паноҳандагӣ хатари ба Афғонистон хориҷ шудани ин хонаводаро бештар мекунад.
Аксар паноҳҷӯёни афғонистонӣ дар шаҳри Ваҳдат, канори пойтахт, кору зиндагӣ доранд. Ҳукумати Тоҷикистон имсол барои рондани даҳҳо паноҳҷӯи афғон, ки аз дасти Толибон гурехта буданд, мавриди танқиди созмонҳои байнулмилалӣ қарор гирифт.
Комиссариати олии Созмони Милал дар умури паноҳандагон аз давлати Тоҷикистон хост, ба ин кор поён диҳад.
Ҳукумати Тоҷикистон дар гузорише ба ин созмон сабаби аз кишвар рондани хориҷиён, аз ҷумла паноҳҷӯёни афғонро "риоят накардани қонунҳои кишвар" гуфтааст.
Дар Тоҷикистон беш аз даҳ ҳазор паноҳандаи афғонистонӣ сабтином шудаанд. Аксари онҳо то ба сари қудрат омадани Толибон ба Тоҷикистон омадаанд. Паноҳандагон мегӯянд, барои ҳамеша ба ин ҷо наомадаанд ва талош мекунанд, ба кишварҳои ғарбӣ роҳ ёбанд.
Вале барои онҳое, ки мисли хонаводаи додситони собиқи Афғонистон, Абдулмуталлиб Башардӯст, мехоҳанд дар Тоҷикистон муқим шаванд, мушкилоти зиёди ҳуқуқӣ пеш меояд.
Гуфтугӯ