АЗ ЧӢ ШУРУЪ ШУД?
Ҳодиса рӯзи 16-уми май ва пас аз он сар шуд, ки гуруҳе аз ҷавонон барои додхоҳӣ аз маҳаллаи Бархоруғ ба маркази шаҳри Хоруғ равон шуданд.
Онҳо аз мақомот талаб карданд, ки куштори Гулбиддин Зиёбеков, сокини ноҳияи Роштқалъа ва ду нафари дигарро дар ҷараёни эътирозҳои моҳи ноябри соли 2021 дар Хоруғ одилона таҳқиқ кунанд. Истеъфои раиси шаҳри Хоруғ ва раиси вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон аз хостҳои дигари ҷавонон буд. Мақомот талабҳоро напазируфтанд ва барои пароканда кардани онҳо тирҳои резинӣ ва гази ашковар ба кор бурданд.
Як сокини Хоруғ, ки шоҳиди ҳодиса аст ва ҳоло берун аз Тоҷикистон қарор дорад, ба шарти фош нашудани ном он рӯзҳоро чунин ба ёд овард: "Вақте то пули "Бойня" расидем, бисёре аз иштирокдорони тазоҳуротро, ки аллакай захмӣ шуда буданд, ба мошин савор, карда ба ҷойҳои амн мекӯчонданд. Онҳое, ки захмашон ҷиддитар буд, ба маркази тиббӣ мебурданд. Онҳое, ки захмашон сабуктар буд, дар ҷояшон ёрӣ мегирифтанд."
Бегоҳии 16-уми май Замир Назаршоев, сокини 31-солаи маҳаллаи Гулакени Хоруғ, ҷон бохт.
Шоҳиди ҳодиса нақлашро давом дод: "Дар он рӯз чанд нафар мехостанд роҳи техникаи ҳарбиро бигиранд ва нагузоранд, ки ба маҳалли тазоҳурот бираванд. Роҳро дар маркази шаҳр, дар рӯ ба рӯи мактаби дуюм ва дафтари Донишгоҳи Осиёи Марказӣ, бастанд. Дар ин лаҳза чи тавре ки шоҳидони ҳодиса мегуфтанд, Замирро паронданд."
Вазорати корҳои дохилии Тоҷикистон дар баёнияаш гуфт, Замир Назаршоев ба маъмурони пулиси Бадахшон, ки дар бинои Додгоҳи вилоят буданд, ҳамла карда, бо оташи ҷавобӣ захмӣ шуд ва дар бемористон ҷон дод.
ТАЗОҲУРОТ ДАР РӮШОН
17-уми май тазоҳурот дар ноҳияи Рӯшон оғоз шуд. Сокинони маҳаллӣ роҳи Душанбе-Хоруғро дар маркази ноҳияи Рӯшон бастанд.
Як сокини ноҳияи Рӯшон, ки шоҳиди бевоситаи ҳодиса аст, вазъро ин гуна тасвир кард: "Талаби мо ин буд, ки қушӯнҳои иловагӣ бояд ба Хоруғ дароварда нашаванд, чунки ин кор ба хунрезӣ меорад. Мардум барои он ҷамъ шуд ва аз ҳукумат талаб кард, ки бояд ин кор пешгирӣ шавад, чӣ дар Рӯшон ва чӣ дар маркази вилоят."
Рӯзи 18-уми май, ба гуфтаи мақомот, амалиёти“зиддиттеррористӣ” дар ноҳия шуруъ шуд. Мақомот гуфтанд, пас аз ҳамла ба мошини ходимони амнияти Тоҷикистон ва бастани қитъаи роҳи байнулмилалии Тоҷикистон – Чин амалиётро ба роҳ монданд.
Сокини ноҳияи Рӯшон мегӯяд: "Субҳи 18-уми май бе ягон огоҳӣ тирпаронӣ сар шуд. Нерӯҳои ОМОН аз Душанбе ва Хатлон ба ноҳия оварда шуд, "Алфа" аллакай 16-уми май дар ин ҷо буд. Бачаҳо дар пеши идораи пулиси ноҳия нишаста буданд. Тирпаронии шадид ва бе огоҳии пешакӣ оғоз шуд. Пеш аз ҳама се бор бо гранатомет ба болои баландкӯҳ заданд. Қалъаи Вамар дар онҷо аз давраҳои пеш як манора (вышка) дорад ва дар он ду ҷавон буданд. Дар дасташон дурбин ва телефон доштанд ва аз баландӣ вазъиятро пайгирӣ мекарданду ба дигарон хабар медоданд. Аввал онҳоро бо гранотомет заданд ва каме дертар чархбол омад ва дигар онҳоро аз чархбол мезаданд."
Вазорати корҳои дохилии Тоҷикистон рӯзи 19-уми май бо нашри баёнияе гуфт, дар ҷараёни амалиёти, ба қавли мақомот, "зиддитеррористӣ" дар ноҳияи Рӯшон 114 нафарро дастгир карданд.
Сокини ноҳияи Рӯшон ва шоҳиди ҳодиса гуфт: "Ба хонаҳои тамоми сокинон даромаданд. Ва ҳамаи ҷавонон ва ҳатто мактабхонҳое, ки баданашон қавитар буд ва аз синнашон калонтар метофтанд, ба идораи милиса бурданд. Дар байнашон онҳое, ки баъд мурдаашон пайдо шуд, зиёд буданд. Масалан, дӯсти мо, Алишер, шаб аз Душанбе расид, аз пеши бачаҳояш ӯро зинда гирифтанд ва баъдтар мурдаашро пайдо карданд. Хона ба хона панҷ гурӯҳи махсус мерафтанд. Аммо бештари мардум аз ҳамон гурӯҳи сиёҳпӯшон ба дод омаданд. Инҳо хеле мардумро дашному ҳақорат мекарданд ва ҷавононро низ мебурданд. Баъзеҳоро дар роҳ ба сӯи застава ё идораи пулис мекуштанд."
Нақли шоҳидон дар инҷост:
Дар баёнияи вазорат, ки 19-уми май дар хабаргузории давлатии “Ховар” нашр шуд, омадааст, ҳангоми амалиёт "24 автомати Калашников, 5 пулемёт, 18 пистолети гуногунтамға, 4 милтиқи ТОЗ-18, 11 норинҷаки дастии Ф-1, 86 коктейли Молотов, 3 кило тратил, 15 ратсия ва 53 телефон мусодира гардид.”
Сокини ноҳияи Рӯшон мегӯяд, "мардум ин хел силоҳ надошт. Шояд чанд нафар милтиқи шикорӣ доштанд. Касе мунтазир ҳам набуд, ки кор ба ин ҷо мерасад ва инҳо бераҳмона мардумро мекушанд.”
Вазорати корҳои дохилии Тоҷикистон гуфт, дар ҷараёни “амалиёт” ва даргирӣ дар ноҳияи Рӯшони вилояти Бадахшон 1 афсар кушта ва 13 афсар захмӣ шуд.
Сокини ноҳияи Рӯшон ва шоҳиди ҳодиса мегӯяд, “то ҷое, ки медонам, ба нерӯҳои амниятӣ осеби ҷиддӣ нарасидааст. Онҳо асосан аз по захмӣ шудаанд. Он як нафаре, ки кушта шудааст, маълум нест, чӣ гуна ва аз ҷониби кӣ кушта шудааст”.
ЧОРАИ ДИГАР НАБУД?
Як моҳ баъд аз ҳодисаҳои Рӯшон ва Хоруғ президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар робита ба ин масъала гуфт, ки “илоҷи дигар набуд”.
Ӯ моҳи июни соли 2022 гуфт, “раиси ноҳияро лат карданд, муовини раиси ноҳия, мебахшед, зани тоҷикро заданд... Ва вақте колоннаи амният мегузашт, 13 нафар кормандони амниятро ярадор карданд. Як кас талаф шуд. Хайр, илоҷи дигар набуд...”
Сокини ноҳияи Рӯшон мегӯяд, "он зан, дар ҳақиқат, муовини раиси ноҳия аст, лекин касе ӯро назадааст. Ин гап дурӯғ буд. Худи ин зан омада, ҷавононро дашному ҳақорат кард ва онҳо низ аз тарафи худ бо овози баланд бо ӯ баҳс карданд. Сабаб ин буд, ки мошинашро намонданд, ба тарафи бинои ҳукумати ноҳия гузарад. Баҳс фақат лафзӣ буд. Роҳ ҳам пурра баста набуд. Мусофирон мегузаштанд, касе монеъ намешуд. Бештари мошинҳое, ки бор мекашонданд, мегузаштанд. Гап фақат сари калоннаи ҳарбӣ буд, ки бо мақсади ҷанг ба вилоят сафарбар шуданд."
Ба иттилои расмӣ, аз он лаҳза то 17-уми июни соли 2022 дар Рӯшон ва Хоруғ 29 кас кушта шудаанд. Ин шумора дар гузориши дипломатҳои Созмони Милал то 40 нафар номбар шудааст. Кандукови Радиои Озодӣ то ин дам номи 34 кушташударо ошкор кард. Онҳо аз 30 то 57-сола ва аксаран аз ноҳияи Рӯшонанд.
Гуфтугӯ